Over het behoud en onderhoud van monumentale olijfbomen

De olijfboom is het levende bewijs dat schoonheid niets met perfectie te maken heeft. De evolutie van het verwrongen en knoestige hout in de collectie van lancetvormige en sierlijke bladeren bereikt de beste esthetische uitdrukking in monumentale planten: de schuine strepen die in de seculiere structuur zijn gedrukt, drukken de geschiedenis door de eeuwen heen uit, zoals de tekenen van de tijd een menselijk gezicht vormen.

Met meer dan 30 jaar ervaring in onderzoek en olijfolieproductie in elk segment van de toeleveringsketen, zowel agronomisch als technologisch, en meer dan 260 wetenschappelijke en educatieve publicaties, Giorgio Panelli is een vooraanstaand expert in het onderhoud van monumentale olijfbomen.

"Monumentale olijfbomen zijn grote planten met een zeer rijke en stevige houtstructuur”, legt Pannelli uit. ​"De eigenschappen van deze planten zijn te wijten aan hun leeftijd, aan de DNA-invloed op het uithoudingsvermogen, de kweekomgeving en de gezondheidstoestand”, zodat in een toestand van langdurige vruchtbare seizoenen een plant met intrinsiek uithoudingsvermogen en een gezonde structuur kan eeuwen en millennia aanzienlijke afmetingen bereiken.

"De tussenkomst van onderhoud is nodig om een ​​langere levensduur van de plant te garanderen, ”bevestigde Pannelli. Vooral als de olijfboom jarenlang onbehandeld is geweest, is onze actie van fundamenteel belang om breuken en ondergang te voorkomen, naast het voorkomen van het uitbreken van ziekten.

Er zijn verschillende monumentale planten in Griekenland en Spanje, maar Italië is het enige land met zo'n groot patrimonium, verspreid over het schiereiland: van Apulië (2 miljoen planten in de provincie Brindisi en Lecce) tot Toscane (in de provincie Grosseto), van Umbrië (Trevi, Terni en het Trasimenomeer) tot Abruzzo (in Fossacesia, in de provincie Chieti) en Latium (in Palombara Sabina) en nog veel meer.

Tot de oudste behoren een olijfboom in Magliano in Toscana (Toscane) die waarschijnlijk dateert uit de Etruskische periode (500 – 800 voor Christus) en de olijfboom van Saint Emiliano in Trevi (Umbrië), die zijn naam ontleent aan de legende van de heilige stierf op die plaats in 303 na Christus toen het edict van Diocletianus de vervolging van christenen toestond.

"Wat betreft het onderhoud, moeten we eerst vaststellen of ons doel sierlijk of productief is ”, verduidelijkt Pannelli. ​"Productief gebruik komt gedeeltelijk in het gedrang, omdat we niet te zwaar kunnen ingrijpen op de structuur van de plant als we de monumentale houding willen behouden, "maar als ons doel een goede oogst is, kunnen we ernaar streven de afmetingen van de plant te behouden en deze beheersbaar, om het gebruik van verhoogde werkplatforms voor snoeien en oogsten te voorkomen. ​"Het is absoluut noodzakelijk om het monumentale aspect van de plant niet te ondermijnen: ons doel is om te rationaliseren, ”legde Pannelli uit.

Als de olijfboom te hoog en uitgeschoven is, zal de stabiliteit in gevaar komen. De zijtakken zijn het zwaarste deel van het bladerdak en klimatologische omstandigheden zoals wind en sneeuw kunnen ernstige schade veroorzaken, zelfs vallen, als de plant te ver van het zwaartepunt beweegt. Daarom moeten we snoeien om zowel de hoogte als de zijdelingse uitzetting te beperken.

"Als je een monumentale olijfboom voor sierdoeleinden onderhoudt, moet je ook de houtachtige structuur onthullen”, illustreerde Pannelli. ​"Een indrukwekkende stam en grote takken voegen majesteit toe aan de imposante houding van de plant. " Daarom moeten we de takken afsnijden (die anders zouden zijn behouden voor het productieve doel) die afdalen om de stam te verbergen om het meest consistente deel van de houtachtige structuur bloot te leggen. In wezen is dit het verschil tussen de twee soorten interventies.

Een monumentale olijfboom heeft een esthetische bestemming, omdat de productie-efficiëntie wordt ondermijnd vanwege de hoge kosten om ze te onderhouden. Vaak zullen producenten deze eeuwenoude bomen gebruiken als emblemen van een olijfolie die is geproduceerd uit jongere planten van dezelfde variëteit. ​"Deze planten zijn iconen van een territorium, een erfgoed, een traditie, een cultuur”, overwoog onze expert.

In Villa Adriana, in Latium, voerde Pannelli een driejarig project uit met de olijventeeltcoöperatie ACO en de samenwerking van CNR Instituut van Biosciences and Bioresources IBBR van Perugia beheert het onderhoud van 14 monumentale olijfbomen.

Het snoeien werd tussen december en maart uitgevoerd met mobiele platforms en vorkheftrucks waardoor de operators veilig konden werken. ​"Een goede snoei gebeurt met sneden die de natuurlijke vorm van het bladerdak, de structuur en biologische en fysiologische mechanismen van de plant respecteren. Ondanks dat de dichte, zware of beschadigde delen zijn verwijderd, behoudt het het oorspronkelijke uiterlijk van het gebladerte”, aldus het interessante rapport van het project.

Naast de restauratie voerde de IBBR de rassenidentificatie en radiokoolstofdatering uit met interessante resultaten: de oudste planten (de oudste wordt verondersteld ongeveer 660 jaar oud te zijn) behoren tot een onbekend ras.

Een interessant feit over het dateren van monumentale olijfbomen is de moeilijkheid om de leeftijd te berekenen, omdat het binnenste deel van het oorsprongsgebied door de eeuwen heen door ziektes lijkt te verdwijnen. Het hout blijft lateraal groeien, maar is van binnen hol, waardoor het vaak onmogelijk is om de exacte leeftijd te berekenen, waardoor wetenschappers een schatting kunnen maken met behulp van beschikbare gegevens.