Hoe Oleuropeïne de smaak en gezondheidsvoordelen van extra vierge olijfolie beïnvloedt

oleuropein, een van de belangrijkste fenolverbindingen die voorkomen in extra vergine olijfolie, is de sleutel tot veel olijfolie gezondheidsvoordelen en zelfs de smaak ervan. 

De olijfboom produceert de verbinding als verdedigingsmechanisme, terwijl de bitterheid ervan werkt als een natuurlijk afschrikmiddel tegen ongedierte. Diezelfde bitterheid vertaalt zich in een kwaliteitskenmerk van olie.

Oleuropein, geïdentificeerd als de eerste secoiridoïde in olijfolie door Panizzi et al. in 1958, is een belangrijk onderdeel van olijfolie polyfenolen. De aanwezigheid ervan in olijven en olie varieert afhankelijk van de olijvensoort, de maaltechnieken en -technologie en de bewaaromstandigheden. 

Oleuropein fungeert tijdens de productie als kwaliteitsmarkering. De bittere, scherpe smaak van extra vierge olijfolie komt voornamelijk voort uit de belangrijkste fenolverbindingen, waaronder oleocanthal, hydroxytyrosol en oleuropeïne. 

Uitgebreid onderzoek heeft de gunstige effecten van oleuropeïne op aandoeningen zoals kanker, hoge bloeddruk, hartproblemen en verschillende virale en bacteriële ziekten onderzocht.

Hoe oleuropeïne sensorische eigenschappen beïnvloedt

Onderzoek uitgevoerd door Andrewes en collega's in 2003 isoleerde en evalueerde individuele fenolverbindingen die aanwezig zijn in olijfolie. 

Ze ontdekten dat de verbinding p-HPEA-EDA, een secoiridoïde derivaat van oleuropeïne, een sterk brandend, prikkelend gevoel achter in de keel opwekte, wat aanzienlijk bijdroeg aan de scherpe eigenschap van de olie. Een andere verbinding, 3,4-DHPEA-EDA, veroorzaakte daarentegen slechts een licht brandend of verdovend gevoel, voornamelijk waargenomen op de tong.

Verdere analyse met behulp van de functionele calciummobilisatietest onthulde dat verschillende fenolverbindingen de bittere smaakreceptoren TAS2R1, TAS2R8 en TAS2R14 activeren. 

Ligstroside-aglycon en oleuropeïne-aglycon werden geïdentificeerd als de krachtigste bittere smaakstoffen in olijfolie. TAS2R8 en TAS2R1 bleken de primaire bittere smaakreceptoren te zijn die reageerden op fenolverbindingen, waarbij oleuropeïne uitsluitend TAS2R8 activeerde, zij het met een lagere potentie vergeleken met de algycons.

Hoewel oleuropeïne een lage potentie heeft voor de receptor TAS2R8, suggereert onderzoek dat het intens bittere gevoel dat wordt ervaren bij het kauwen op rauwe olijven voornamelijk te wijten is aan de spontane omzetting van oleuropeïne in aglyconvormen. 

Oleuropeïne en oleuropeïneglucosidase worden doorgaans aangetroffen in afzonderlijke celcompartimenten en komen alleen met elkaar in contact wanneer de vruchtcellen van olijven worden beschadigd, zoals tijdens het kauwen of pletten voor de olieproductie.

De rol van Oleuropein in de gezondheidsvoordelen van olijfolie

Oleuropeïne en zijn derivaat, hydroxytyrosol, bezitten krachtige antioxiderende eigenschappen, wat bijdraagt ​​aan de reputatie van olijfolie voor het bestrijden van ontstekingen en daarmee samenhangende ziekten. 

Met name heeft oleuropeïne in diermodellen het vermogen aangetoond om de bloeddruk, zowel systolisch als diastolisch, aanzienlijk te verlagen, wat aansluit bij het traditionele gebruik van olijfblad bij de behandeling van hypertensie. 

Recente onderzoeken laten zien dat het mechanisme van oleuropeïne bij het verlagen van de bloeddruk het beschermen van de hypothalamus tegen oxidatieve stress door middel van Nrf2-gemedieerde signalering inhoudt, wat potentieel biedt als een preventieve en therapeutische aanpak voor hypertensie.

Naast de bloeddrukregulatie vertoont oleuropeïne verschillende gezondheidsbevorderende functies, waaronder hartbescherming, ontstekingsremmende, antioxiderende, kankerbestrijdende, anti-angiogene en neuroprotectieve effecten. 

Oleuropeïne en de ziekte van Alzheimer

talrijk in vitro onderzoeken hebben de antioxiderende en neuroprotectieve eigenschappen van extracten van extra vierge olijfolie onderzocht, waardoor hun therapeutisch potentieel in de strijd tegen ziekte van Alzheimer. 

Het is aangetoond dat deze extracten, wanneer ze vóór blootstelling worden toegediend, belangrijke antioxiderende enzymen in neuroblastoomcellen opreguleren, waardoor oxidatieve schade veroorzaakt door vrije radicalen wordt verminderd.

Fenolverbindingen die voorkomen in extra vierge olijfolie, zoals hydroxytyrosol en oleuropeïne, hebben het vermogen aangetoond om de translocatie van nucleaire factor kappa B (NFkB) naar de kern te belemmeren, wat leidt tot een verminderde productie van pro-inflammatoire middelen en zo de neuro-inflammatie, veroorzaakt door microglia. 

Bovendien is waargenomen dat deze verbindingen de uitscheiding van ontstekingsremmende cytokinen versterken, terwijl ze de productie van pro-inflammatoire cytokinen onderdrukken, wat een veelzijdige benadering biedt voor het bestrijden van neuro-inflammatie.

In experimenten met neuroblastoomcellen heeft een combinatiebehandeling met oleuropeïne-aglycon en hydroxytyrosol de activering van autofagische flux, vermindering van de productie van vrije radicalen, preventie van mitochondriale ontregeling en remming van cellulaire schade veroorzaakt door amyloïde-bèta-plaques vertoond. 

Bovendien zijn interventies waarbij suppletie met oleuropeïne betrokken is veelbelovend gebleken bij het verbeteren van cognitieve functies, geheugen en gedragsstoornissen bij patiënten met een milde vorm van de ziekte van Alzheimer. 

Oleuropeïne en osteoporose

Leeftijdsgebonden verlies aan botdichtheid wordt in verband gebracht met osteoblastinsufficiëntie tijdens de voortdurende botremodellering van het lichaam. 

Studies suggereren dat de vorming van osteoblasten in het beenmerg nauw verband houdt met adipogenese, de vorming van adipocyten (vetcellen) uit stamcellen, en dat leeftijdsgebonden veranderingen in deze relatie verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor de toenemende vetmassa van het beenmerg geassocieerd met osteoporose.

Puel et al. onderzocht de effecten van oleuropeïne op ratten waarbij de eierstokken waren verwijderd, met en zonder ontsteking, en vond alleen positieve effecten op botverlies bij ontstoken ratten. 

Oleuropeïne verbetert de vorming van osteoblasten en vermindert de vorming van adipocyten, wat wijst op preventieve effecten tegen osteoporose en leeftijdsgebonden botverlies. 

Wat de botresorptie betreft, verminderde oleuropeïne in verschillende concentraties de vorming van osteoclastachtige cellen in miltcelculturen. 

In vitro studies door García Martínez et al. toonde ook aan dat fenolextracten uit Siciliaanse olijfolie van eerste persing het aantal osteoblastcellen verhoogden, wat mogelijk de botgroei bevorderde.

Er is ook aangetoond dat fenolverbindingen de genexpressie moduleren die verband houdt met botgroei en differentiatie in MG-63 osteosarcoomcellen. Deze fenolische componenten komen de botfysiologie ten goede en beschermen mogelijk tegen botziekten door de osteoblastfunctie te beïnvloeden.

Oleuropeïne en kanker

Door de jaren heen is de consumptie van oleuropeïne in verband gebracht met hulp bij de behandeling van kanker. 

Dit werd aanvankelijk toegeschreven aan de antioxiderende eigenschappen, maar nu wordt erkend dat de impact van oleuropeïne op kanker verder reikt dan zijn antioxiderende rol. Het functioneert zowel als een antiproliferatieve als als apoptotische promotor in verschillende kankercellen, wat veel antikankereigenschappen aantoont die momenteel worden onderzocht.

Oleuropeïne vertoont veelzijdige effecten bij kanker. Het induceert apoptose (celdood) in baarmoederhalskankercellen via JNK-activering en activeert ERK1/2 via GPER in borstkanker, waardoor de celgroei wordt geremd.

Bovendien moduleert het apoptose-regulatoren zoals BAX, Bcl2 en p53, waardoor de apoptotische routes worden verbeterd en de overleving van kankercellen wordt verminderd.

Een schat aan experimentele gegevens ondersteunt de door HER2 geïnduceerde signalering als een belangrijke speler in de progressie van kanker. Overexpressie van HER2, vooral bij borstkanker, activeert routes zoals PI3K/Akt en MAPK, waardoor de tumorgroei wordt gestimuleerd. 

Terwijl geneesmiddelen zoals trastuzumab zich op HER2 richten, ontstaat er vaak resistentie. Oleuropeïne-aglycon werkt synergistisch met trastuzumab in borstkankercellen, remt de proteolytische verwerking van HER2 en reguleert de expressie ervan, wat een veelbelovende therapeutische aanpak biedt.

Het combineren van oleuropeïne met AKT-remmers verbetert de apoptose, vooral in cellen die AKT tot overexpressie brengen. Oleuropeïne heeft ook invloed op de ROS-niveaus, waardoor deze in schildklierkankercellen worden verlaagd en in prostaatkankercellen wordt verhoogd, wat duidt op celspecifieke effecten. Bovendien reguleert het NF-KB en cycline D1, waardoor oncogene routes bij borstkanker worden geremd.

Onderzoekers zijn van mening dat toekomstige studies de eigenschappen van oleuropeïne moeten onderzoeken in vivo effecten op de redoxstatus in verschillende kankerstadia en micro-omgevingen. Het begrijpen van deze dynamiek zou kunnen leiden tot de ontwikkeling van gerichte antikankertherapieën.

• Scientia Pharmaceutica
• Moleculen
• International Journal of Molecular Sciences